Türkiye, besin arz güvenliğinin sağlanması ve zelzele bölgesine besin arzını sağlama nedeni öne sürülerek taze meyve sebze sektörünün gözde ihraç ürünü domatese 14 Nisan 2023 evveliyatına kadar Ziraat ve Orman Bakanlığı’nın talebi üstüne yasak getirildi.
Ege Yaş Meyve Sebze İhracatçıları Birliği’nden ise bu engelleme sonucuna tepki geldi.
Taze domatesin 2022 senesinde 377 milyon dolarlık ihracat tutarıyla Türkiye’nin taze sebze ihracatında önder ürün olduğu bilgisini veren Ege Yaş Meyve Sebze İhracatçıları Birliği (EYMSİB) Yönetim Kurulu tarafınca meydana getirilen yazılı açıklamada yasağın tamiri olmayan hasarlar vereceği vurgulandı.
“Seneye 100 liraya yiyebilirler”
Meydana getirilen açıklamada “Domates ihracatına getirilen yasak hem ihracatçılarımıza hem de üreticilerimize tamiri mümkün olmayan hasarlar verecektir. Tüketicilerimiz bir ihtimal 1,5 ay göreceli olarak domatesi ucuza yiyebilirler sadece yurttaşlarımız domatesi seneye 100 liraya yiyecek durumunda kalabilirler.” denildi.
“Seneye domatesi ithal ederiz”
Domates ihracatına getirilen yasak sonrasında üreticinin emeğinin karşılığını alamayacağı bir yola girildiği belirtilen açıklamada şu ifadeler kullanıldı:
Bu karar sonrasında üreticiler bankalardan almış olduğu kredileri geri ödeyemez konuma düşecekler. Tüccarlarla yaptıkları sözleşmenin yükümlülüklerini yerine getiremeyecekler. Seneye üretim yapamayacaklar. Bu yanlış kararda ısrar edilmiş olduğu takdirde gelecek yıl domatesi ithal etmek zorunda kalacağız.
“İhraç edilen domates üretimin yüzde 3,5’u”
Türkiye’nin senelik 14 milyon ton domates üretimiyle dünyanın en büyük domates üreticilerinden biri olduğuna yer verilen açıklamanın devamında şu hususlar dile getirildi:
Türkiye 2022 senesinde 526 bin ton karşılığı 377 milyon dolarlık taze domates ihraç etti. İhraç ettiğimiz taze domates üretimimizin yüzde 3,5’u seviyesinde. Hem iç piyasaya hem de ihracata kafi gelecek üretimimiz var. İhracat, ziraat sektörlerinde regülasyon görevi açısından fazlaca kıymetli. Yasak sonucu piyasalarda ruhsal bir baskıya yol açacak. Domates yanında sektörümüzün ihraç ürünleri kuru soğan ve patatese getirilen yasak, donuk patates, donuk soğan ve domates salçasındaki kota uygulaması da yanlıştır. Bu yanlış kararlardan zaman kaybetmeden dönülmelidir.
“Milyonlarca dolar yatırım yapıyorlar”
İhracatçı firmaların alıcılarıyla senelik kontratlar yapmış olduğu kaydedilen izahat şu şekilde devam etti:
İhracatçılarımız alıcılarının taleplerini karşılamak için senelik sözleşmeli iyi ziraat uygulamalarına nazaran üretim yaptırıyorlar. 600-700 civarında pestisite bakılan analizler yaptırıyorlar. Milyonlarca dolar yatırım yapıyorlar. Bir gece sektörün gerçeklerinden uzak bir yasak sonucu 14 milyon ton üretimi, yüzlerce ihracatçı firmamızın ve yüzbinlerce üreticinin emeklerinin zayi olmasına yol açıyor. Domates, taze domates, kuru domates, soyulmuş domates, domates salçası, dondurulmuş domates, domates sosları ve ketçap, domates suyu olmak suretiyle 2021 senesinde 729 milyon dolar, 2022 senesinde 850 milyon dolar dövizi ülkemize kazandırdı. Domates ve domates türevi ürünlerin ihracatı 1 milyar dolara koşarken elinin kolunun bağlanması bu pozitif yönde seyrin büyük zarar görmesine yol açacaktır. Bu geri gidişin önüne geçilmesi uzun seneler alacaktır.
“Kota Rusya pazarını kaybettirdi, ihracat yasağı öteki pazarları kaybettirecek”
“İhracata getirilen yasak ve kotaların devamlı negatif sonuçlar doğurmaktadır” diyen EYMSİB Yönetim Kurulu, tayyare krizi sonrasında Rusya Federasyonu’na domates ihracatında getirilen kotanın Rusya’ya ihracatta büyük kan kayıplarına yol açtığını, Rusya’ya 2021 senesinde 68 milyon dolar olan taze domates ihracatının 2022 senesinde 33 milyon dolara gerilediğini, 2023 yılının ilk iki aylık döneminde Rusya’ya meydana getirilen taze domates ihracatındaki düşüşün sürdüğünü, 2022 yılının ocak-şubat döneminde 14 milyon dolar olan ihracatın 11 milyon dolarda kaldığını, Türkiye’nin Rusya pazarındaki kan kaybını Polonya, Romanya, Almanya ve Hollanda’ya ihracatını artırarak kapattığını, domates ihracatına getirilen yasak kararının Türk domates ihracatçılarının başarılarını örseleyeceğini beyan etti.
Rusya’nın kaybını Polonya, Romanya, Almanya ve Hollanda kapattı
Türkiye, 2022 senesinde 53 ülkeye 377 milyon dolarlık taze domates ihraç ederken, taze domates ihracatını 2021 yılına nazaran yüzde 4 artırmayı başardı.
Domates ihracatındaki artış 2023 senesinde da sürdü. Türkiye’nin 2022 yılının ocak-şubat döneminde 88 milyon dolar olan domates ihracatı, 2023 yılının aynı döneminde yüzde 44’lük artışla 88,3 milyon dolardan 127,4 milyon dolara çıktı. Rusya Federasyonu’na domates ihracatında kan kaybeden Türkiye, Rusya pazarındaki kan kaybını Polonya, Romanya, Almanya ve Hollanda’ya ihracatını artırarak kapattı. Polonya’ya 2022 yılının ocak-şubat döneminde 8,6 milyon dolarlık domates ihraç eden Türkiye, 2023 yılının ilk iki ayında Polonya’ya domates ihracatını yüzde 167’lik artışla 23,1 milyon dolara çıkardı. Polonya bu performansıyla domates ihracatında önder konuma terfi etti. Türkiye, 2023 yılının iki aylık döneminde Romanya’ya domates ihracatını yüzde 54’lük artışla 13,5 milyon dolardan 20,8 milyon dolara yükseltirken, Romanya en fazlaca domates ihraç edilen ülkeler sıralamasında ikinci sıranın sahibi oldu.
Almanya’dan talep arttı
Almanya, 2022 yılının ilk iki ayında Türkiye’den 7,9 milyon dolarlık domates ithal ederken, 2023 yılının aynı döneminde yüzde 138’lik artışla 18 milyon dolar Türk domatesi talep etti. Almanya, domates ihraç edilen ülkeler sıralamasında üçüncü sıraya yerleşti.
Türkiye’den 2023 yılının ocak-şubat aylarında Hollanda’ya meydana getirilen domates ihracatı yüzde 89’luk artışla 5,3 milyon dolardan 10 milyon dolara çıktı.
