Kahramanmaraş’ın Pazarcık ve Elbistan ilçelerinde meydana
gelen 7,7 ve 7,6 büyüklüğündeki iki zelzele, 11 ilde büyük yıkıma yol açtı.
Kahramanmaraş, Gaziantep, Şanlıurfa, Diyarbakır, Adana,
Adıyaman, Osmaniye, Hatay, Kilis, Malatya ve Elazığ’da binlerce can yitirilmesine
yol açan depremlerin peşinden en büyük korku ise salgın hastalıklar…
Bilhassa hela problemi, bu hastalıkları tetikleyebilir.
“Çekince bizi bekliyor”
Prof. Dr. Faruk Aydın, oluşabilecek sıhhat problemlerine
değinerek, bazı uyarılarda bulunmuş oldu.
Bölgede yaşayan afetzedelerin sıkıntılı yaşam koşullarının,
çeşitli enfeksiyonlara da zemin oluşturduğunu ifade eden Aydın “Ilk olarak afete
uğrayan insanların travma nedenli sıhhat problemlerine süratli iştirak edebilen
mikrobiyal ajanlar karşımıza çıkarken sırasıyla beslenme bozukluğu, hijyen
koşullarının yetersizliği, toplu ve fazlaca yakın temas, çeşitli vasıta ve gereçlerin
toplu kullanılması şeklinde bazı tehlikeler bizi beklemektedir.” dedi.
En sık solunum yolu enfeksiyonları görülüyor
Afet esnasında yaralanan bireylerin tetanoz, gazlı gangren,
yara enfeksiyonları ve aspirasyon pnömonisi riski bulunduğunu dile getiren Aydın,
şu şekilde devam etti:
Bu enfeksiyonların önlenebilmesi için ilk olarak yaraların uygun şekilde antisepsisi ehemmiyet arz etmektedir. Hem de ilgili bireylerin en yakın sıhhat kuruluşunda tetanoz aşısı olması gerekmektedir. Zira sanılanın aksine her yaş grubundan insanoğlunun tetanoz aşısı yaptırmaya ihtiyacı vardır. Çadır şehir ve konteyner alanları şeklinde afetzedelerin bir arada yaşamış olduğu ortamlar solunum yolu hastalıklarına karşı risk oluşturmaktadır. Emekler göstermektedir ki afetlerden sonrasında en sık solunum yolu enfeksiyonlarına ilişkin salgınlar görülmektedir.
“Maske kullanın” önerisi
Bu süreçte solunum yolu hastalıklarının önüne geçmek için
maske kullanımına da dikkat çeken Aydın, şunları söylemiş oldu:
Solunum yolu etkenleri damlacıklar ve hava yöntemiyle bulaşmakta olup, maske kullanımı bu etkenlerin bulaşını önlemektedir. Bu yüzden bölgede yaşayan afetzedelerin bilhassa bir arada bulundukları ortamlarda maske kullanımı önemlidir. Ek olarak bölgede hizmet veren sıhhat mensubunun kendisini, hastaları ve öteki emek verme dostlarını koruması adına maske kullanımı önerilmektedir.
Enfekte tehlikesi
Solunum yolu enfeksiyonlarında salgın oluşturmasından kaygı ettiğimiz etkenlerin başlangıcında Influenza, Respiratuar Sinsityal Virus ve SARS-CoV-2 gelmektedir. Bu virüslere ek olarak kızamık virüsü hava yolu ile yayılan fazlaca bulaşıcı bir virüstür. Hasta kişinin etrafındaki her yaş grubundan her 9 kişiden 10’u eğer bağışık değiller ise enfekte olur. Bu yüzden çocukluk çağlarında kızamık aşısının yapılması fazlaca önemlidir. Hem de, bir solunum yolu enfeksiyonu olan tüberkülozun kurnaz bir halde başlayarak afet sonrasında ilerleyen dönemde karşımıza çıkabileceğini öngörüyoruz.
‘Sahra tuvaletleri kurulsun’
Bilhassa kişilerin en acil gereksinimlerinden birinin hela
bulunduğunu ve hijyen açısından sahra hela önerisinde bulunan Aydın, şu ifadeleri kullandı:
Bu amaçla hijyen açısından kafi tuvaletler bölgeye kurulana kadar, akut dönemde ihtiyacı giderebilecek ‘sahra tuvaletleri’ kurulmasını önerebiliriz. Uygun alanlara 25 santimetre eninde 75 santimetre derinliğinde hendeklerin açılması ve iki ucuna tahtalar yerleştirilmesi kafi olacaktır. İhtiyacını gideren kişiler hendek içine toprak atarak alanın kapatılmasını sağlayabilir. Bu şekilde dışkı aracılığı ile bulaşan enfeksiyonların önüne geçmek mümkün olur. Zira ilerleyen dönemde de su ve besin kaynaklı enfeksiyonlar beklemekteyiz. Dışkı ile kirlenen ellerin bir halde ağza götürülmesi ile kolera, norovirus ve rotavirus olmak suretiyle birçok ölümcül olabilen bakteriyel ve viral enfeksiyonlar oluşabilmektedir.
ORS iyi mi hazırlanmış olur?
Kolera tüm yaştan fertleri etkileyebilmekte şiddetli dehidrasyon ve tedavi alınmazsa ölüme yol açabilmektedir. Bu durumda hızlıca en yakın sıhhat kuruluşuna ulaşılmasını öneriyoruz. İlgili kuruma ulaşana kadar oral rehidratasyon sıvısı (ORS) hazırlanarak kişilerin dehidrasyon durumunun geç kalınmadan minimuma indirilmesi gerekmektedir. ORS hazırlanması için bir litre kaynatılmış suya, bir çorba kaşığı toz şeker, bir çay kaşığı tuz, bir çay kaşığı karbonat ilave edildikten sonra karıştırılması kafi olacaktır. Bununla birlikte rotavirus başta bebekler ve çocuklar olmak suretiyle uzun devam eden ishal ve kusmalara niçin olabilmekte bu anlamda evlatların da hijyen mevzusunda bilgili olması gerekmektedir.
Sinekler artarsa…
Aydın ek olarak bölgede sineklerin artması durumunda da
uyarılarını şu sözlerle sonlandırdı:
Afet sonrası daha da ilerleyen dönemde, bölgede sineklerin artışına bağlı olarak artropod kaynaklı sıtma, riketsiya, tifüs şeklinde enfeksiyonlar artmaktadır. Bu yüzden vektörlerle savaşı göz ardı etmememiz gerekmektedir. Ek olarak ilerleyen dönemlerde afet bölgesinde yaşayan kişilerin şarbon ve uyuz şeklinde cilt enfeksiyonlarına karşı da riskleri bulunmaktadır. Çadır metropoller şeklinde toplu yaşam alanları ilgili etkenlerin yayılımına niçin olmaktadır. Tüm bunların yanında yaşam koşullarına bağlı olarak hayvan kaynaklı leptospiroz ve kuduz şeklinde enfeksiyonlar da göz ardı edilmemelidir. Afet sonrası geç dönemde Hepatit A, E ve çocuk felci vakalarının sayısının arttığı bildirilmiştir. Netice olarak afet sonrası enfeksiyon yönetimi uzun bir süreçtir ve tüm elemanları ile dikkate alınmalıdır. Her bir enfeksiyon için ilgili enfeksiyon denetim önlemleri alınmalıdır.
